ହସ୍ତିନାପୁରରେ ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପାଖରେ ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡଵ ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟାଦ୍ଧନ ମିଶି ବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରୁଥିଲେ, ସେହି ସମୟର କଥା । ଗୋଟେ ଦିନ ସଂନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ସେ ସମସ୍ତେ ମିଶି ପ୍ରାକୃତିକ ସନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେ ଠିକ ସେହି ସମୟରେ ଅର୍ଜୁନ କର୍ଣ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ, ହେ କର୍ଣ୍ଣ ! କୁହ, ଯୁଦ୍ଧ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନା ଶାନ୍ତି ?
(ଏହା ମହାଭାରତର ଗୋଟିଏ ଉପକଥା । ପ୍ରାମାଣିକ, ଆଦୌ କାଳ୍ପନିକ ନୁହେଁ )
କର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ଶାନ୍ତି ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ”
ଅର୍ଜୁନ ପଚାରିଲେ, ” କାହଁକି ? କାରଣ କ’ଣ ? ”
କର୍ଣ୍ଣ କହିବାକୁ ଲାଗିଲେ, ” ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ଯଦି ଯୁଦ୍ଧ ହେବ ତେବେ ମୋତେ ତମ ସହ ଲଢ଼ିବାକୁ ପଡିବ । ତୁମକୁ କଷ୍ଟ ହେବ । ମୁ ତ ଦୟାଳୁ , ତୁମ କଷ୍ଟ ମୁ ସହନ କରିପାରିବିନାହିଁ । ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ସହିବାକୁ ପଡିବ । ସେଥିପାଇଁ ଶାନ୍ତି ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ”
ଅର୍ଜୁନ କହିଲେ “ହେ କର୍ଣ୍ଣ ! ଏ ପ୍ରଶ୍ନ ଆମ ଦୁହିଁଙ୍କ ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ମୁ ପଚାରି ନଥିଲି, ସାମାନ୍ୟ ରୂପେ ପଚାରିଥିଲି ଯୁଦ୍ଧ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନା ଶାନ୍ତି ? ”
କର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ସାର୍ବଜନିକ କଥାରେ ମୋର କିଛି ବିଶେଷ ରୁଚି ନାହିଁ ” ।
ଅର୍ଜୁନ ମନେ ମନେ ନିଶ୍ଚିତ କଲେ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମାରି ଦେବି । ଅର୍ଜୁନ ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ସେହି ପ୍ରଶ୍ନକୁ ଦୋହରାଇଲେ ।
ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତର ଦେଲେ, ” ଯୁଦ୍ଧ ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ” ।
ପାର୍ଥ (ଅର୍ଜୁନ) ପଚାରିଲେ, “କେମିତି ?”
ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ୟ କହିଲେ, “ହେ ବିଜୟ (ଅର୍ଜୁନ) ! ଯୁଦ୍ଧ ରୁ ଧନ-ସମ୍ପତି, ଯଶ ଓ କୀର୍ତ୍ତି ଲାଭ ହେବ । ନଚେତ ବୀର-ଗତି ପ୍ରାପ୍ତିହେବ । ଶାନ୍ତିରେ ଏ ସବୁ ପ୍ରାପ୍ତି ଅନିଶ୍ଚିତ ନା । ”
ପରେ ଅର୍ଜୁନ ପିତାମହଃ ଭୀଷ୍ମଙ୍କ ସହିତ ମିଶିଲେ । ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ, “ପିତାମହଃ ! ଯୁଦ୍ଧ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନା ଶାନ୍ତି ?”
ଏହା ଉପରେ ଗଙ୍ଗା ପୁତ୍ର (ଭୀଷ୍ମ) ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ଶାନ୍ତି ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଯୁଦ୍ଧରୁ କ୍ଷତ୍ରିୟ କୂଳର ମର୍ଯ୍ୟଦା ବଢିଥାଏ ସତ ହେଲେ ଶାନ୍ତିରୁ ସମଗ୍ର ସଂସାରକୁ ମହାନତା ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ”
ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତର ଦେଇ କହିଲେ “ଆପଣଙ୍କ ଉତ୍ତର ନ୍ୟାୟ ସଂଗତି ଲାଗୁନି ।” ପିତାମହଃ କହିଲେ, “ହେ ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରଥମେ କାରଣ କୁହ ପରେ ତୁମର ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଶୁଣେଇବ । ”
“ପିତାମହଃ ! ଶାନ୍ତି ରେ କର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମୁ ନିକୃଷ୍ଠ । ଯଦି ଯୁଦ୍ଧ ହୁଏ ତେବେ ସତ୍ୟତା ପ୍ରକଟ ହୋଇଯିବ ।
ଏଉପରେ ପିତାମହଃ ଭିଷ୍ମ କହିଲେ, “ହେ ପାର୍ଥ (ଅର୍ଜୁନ) ଧର୍ମ ସଦା ସର୍ବଦା ଉନ୍ନତ ରହିବ । ଯୁଦ୍ଧ ହେଉ କିମ୍ବା ଶାନ୍ତି, ବିଜୟ କେବଳ ଧର୍ମର ହିଁ ହେବ । ସେଥିପାଇଁ ମନରୁ କ୍ରୋଧାଦିକୁ ଦୂର କରି ଶାନ୍ତି ର କାମନା କର । ସମସ୍ତ ମଣିଷ ତୁମର ଭାତୃ ତୁଲ୍ୟ ଅଟେ । ମଣିଷକୁ ପରସ୍ପର ପ୍ରେମର ସହ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରେମ ହିଁ ଶାନ୍ତି ର ମନ୍ତ୍ର । ତ୍ରିଭୂବନର କଥା କହୁଛି । ପ୍ରେମ ଏବଂ ଭକ୍ତି ହିଁ ସମସ୍ତ ମାନବ ଜାତି ଉଦ୍ଧାର ମାର୍ଗ । ” ଏ ତିକି କହି ପିତାମହଃ ଙ୍କ ଆଖିରୁ ଦୁଇ ଟୋପା ଲୁହ ଝରି ପଡିଲା ।
କିଛି ଦିନ ପରେ ବେଦବ୍ୟାସ ମୁନି ହସ୍ତୀନାପୁର ଆସି ପହଁଚିଲେ । ଅର୍ଜୁନ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ନିଜର ପ୍ରଶ୍ନକୁ ଦୋହରାଇଲେ । ମୁନି ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ଦୁହେଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ସମୟର ଅନୁରୂପେ ଏମାନଙ୍କୁ ଆପଣାଇବାକୁ ପଡେ ।
ଅନକେ ବର୍ଷ ପରେ ବନବାସ ସମୟରେ ଦୂର୍ଯ୍ୟଧନଙ୍କ ପାଖକୁ ଦୂତ ପଠାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଅର୍ଜୁନ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ, “ହେ କୃଷ୍ଣ ! କୁହ, ଯୁଦ୍ଧ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନା ଶାନ୍ତି ?”
କୃଷ୍ଣ ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ଏବେ ଶାନ୍ତି ହିଁ ଠିକ ଲାଗୁଛି । ସେଥିପାଇଁ ଶାନ୍ତିର ଦୂତ ହୋଇ ହସ୍ତୀନାପୁର ଯାଉଛି । “
